ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ
Ο όρος «επαγγελματική εξουθένωση», πρωτοεμφανίστηκε στη βιβλιογραφία κατά τη δεκαετία του 1970, περιγράφοντας ένα σύνολο από συμπτώματα εξουθένωσης, που παρατηρούντο σε πολλούς εργαζομένους. Μέχρι σήμερα, έχει πραγματοποιηθεί ένας μεγάλος αριθμός ερευνών, οι οποίες έχουν συμβάλει σημαντικά στην όλο και συστηματικότερη μελέτη του φαινομένου, το οποίο παρατηρείται συνήθως σε επαγγέλματα στρεσογόνα και με ιδιαίτερα αυξημένο φόρτο εργασίας. Μιλώντας αναλυτικότερα για την επαγγελματική εξουθένωση, μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για ένα σύνδρομο ιδιαίτερα έντονης σωματικής και ψυχικής εξάντλησης, κατά το βίωμα του οποίου ο εργαζόμενος χάνει το ενδιαφέρον του για την εργασία καθώς και κάθε θετικό συναίσθημα για αυτήν. Ως αποτέλεσμα των ανωτέρω, ο εργαζόμενος σταματά πια να αντλεί ικανοποίηση από τη δουλειά και την απόδοσή του και αναπτύσσει μια ιδιαίτερα αρνητική εικόνα για τον εαυτό του. Το φαινόμενο της επαγγελματικής εξουθένωσης δεν είναι κάτι το οποίο εμφανίζεται ξαφνικά. Ούτε βέβαια οφείλεται σε κάποιο μεμονωμένο περιστατικό το οποίο προκάλεσε ιδιαίτερα αυξημένο στρες. Απεναντίας αποτελεί παράγωγο χρόνιου, συνεχώς συσσωρευμένου στρες, το οποίο κατακλύζει τον εργαζόμενο, σε τέτοιο μάλιστα βαθμό, ώστε αυτός να πιστέψει οτι το ψυχικό του δυναμικό δεν επαρκεί για να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις του εργασιακού του χώρου. Επιπρόσθετα, η εξουθένωση προκύπτει με μια προοδευτικότητα και καθώς ο εργαζόμενος βιώνει τη μη ανταπόκρισή του στους στόχους και τις απαιτήσεις της εργασίας του.
Τα συνηθέστερα συμπτώματα της επαγγελματικής εξουθένωσης, αφορούν τον οργανικό, το συναισθηματικό και τον κοινωνικό τομέα του ατόμου. Τα οργανικά συμπτώματα, έχουν να κάνουν κυρίως με έντονη αίσθηση κόπωσης και αδυναμίας, άλγος σε διάφορα σημεία του σώματος και κάποιες διαταραχές στις συνήθειες ύπνου και διατροφής του ατόμου. Κατά περιπτώσεις, η σοβαρότητα μπορεί να είναι αυξημένη, προκαλώντας προβλήματα υγείας όπως υπέρταση, ημικρανίες και καρδιαγγειακές διαταραχές.
Αναφορικά με τις συναισθηματικές και κατά προέκταση ψυχικές επιπτώσεις, ο εργαζόμενος βιώνει μια έντονη ψυχική εξασθένιση, συχνά συνοδευόμενη από αγχωτικά και καταθλιπτικά επεισόδια. Σταδιακά ο εργαζόμενος περιορίζει την επαφή του με τους συναδέλφους του, αποφεύγει να δεθεί μαζί τους και προσπαθεί να εμφανίζεται διαρκώς ως μη διαθέσιμος. Η συμπεριφορά αυτή, λειτουργεί αυτοπροστατευτικά για τον ίδιο, καθώς με την αποφυγή αυτή, δημιουργεί μια ασπίδα από το έντονο στρες και τη συναισθηματική φόρτιση που του προκαλούν οι απαιτήσεις του εργασιακού του περιβάλλοντος. Χαρακτηριστικές ακόμα ενδείξεις επαγγελματικής εξουθένωσης, αποτελούν η δυσκολία συγκέντρωσης του εργαζομένου, οι συχνές απουσίες από την εργασία μέχρι και η συχνή πρόκληση εργατικών ατυχημάτων, συνεπεία λαθεμένων εκτιμήσεων.
Σε κοινωνικό επίπεδο, ο εργαζόμενος είναι ιδιαίτερα επιρρεπής στη δημιουργία εντάσεων στις σχέσεις του με τα άτομα του άμεσα προσωπικού και ευρύτερα κοινωνικού του περιβάλλοντος. Ακόμα, η διάθεσή του για κοινωνικοποίηση μειώνεται δραματικά, με άμεσο αποτέλεσμα τον περιορισμό του υποστηρικτικού του περιβάλλοντος.
ΘΕΟΔΩΡΟΣ Α. ΚΑΓΙΑΜΠΗΣ
Μ.Α. ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΝΤΙΑΝΑΠΟΛΗΣ Η.Π.Α.
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ «Η ΓΑΛΗΝΗ»
ΜΕΛΟΣ E.A.P. INTERNATIONAL